4. Ngài Ưu Ba Cúc Đa (Upagupta), sanh sau Đức Phật nhập Niết bàn 98 năm. Cha tên Thiện Ý, mẹ tên Ưu Chí Liên, dòng Thủ Đà La, ở nước Sất Lợi. Năm 12 tuổi, Tổ Thương Na Hòa Tu có đến nhà cha mẹ Ngài, dạy người trong nhà và Ngài phương pháp tu thiện ác. Nếu nghĩ ác bỏ một hạt đậu đen vào hũ sơn đen, nếu nghĩ thiện bỏ một hạt đậu trắng vào hũ sơn trắng, mỗi tháng đem ra đếm coi thiện nhiều hay ác nhiều. Ngài tu như vậy được 5 năm, một hôm Ngài đến chùa hỏi Tổ:

- Kính thưa Thầy, Thầy dạy con tu như thế để làm gì?

Tổ Thương Na Hòa Tu bảo:

- Để Giác ngộ.

Ngài thưa: “Con thấy càng tu càng ngu chớ Giác ngộ cái gì”

Tổ Thương Na Hòa Tu liền nói với Ngài:

- Như ban đêm ông đốt đèn trong nhà để làm gì?

Ngài thưa: “Để cho sáng nhà”.

Tổ nói thêm: “Ta dạy ông để sáng đạo”

Ngài lại thưa: “Con thấy tu như vậy, càng tu lâu càng tối chớ đâu có sáng”.

Tổ Thương Na Hòa Tu thấy đứa trẻ này có kiến thức hơn người nên hỏi Ngài:

- Năm nay cậu được bao nhiêu tuổi?

Ngài thưa: “Con được 17 tuổi”.

Tổ Thương Na Hòa Tu nói: “Như vậy, Thân cậu 17 tuổi hay Tánh cậu 17 tuổi?”

Ngài không trả lời mà hỏi ngược lại Tổ:

- Vậy tóc Thầy bạc hay Tâm Thầy bạc?

Tổ trả lời: “Tóc ta bạc chớ không phải Tâm ta bạc”.

Ngài liền trả lời câu hỏi về tuổi của Ngài: “Con cũng thế, Thân con 17 tuổi, chớ không phải Tánh con 17 tuổi”.

Tổ Thương Na Hòa Tu liền hỏi Ngài: “Vậy, Ngươi có muốn xuất gia không?”

Ngài thưa: “Nếu Thầy nhận, con xin theo Thầy làm đệ tử”

Tổ Thương Na Hòa Tu hoan hỷ cho ngài xuất gia. Năm 20 tuổi cho Ngài thọ giới Cụ túc (Tỳ kheo) và chứng nhận Ngài Giác ngộ được “Yếu chỉ Thiền tông”.

Một hôm, Tổ gọi Ngài vào trong Thiền tông thất để nói:

Đức Thế Tôn truyền chánh pháp Thiền tông cho Ngài Ma Ha Ca Diếp, có bổn phận dẫn Mạch nguồn Thiền tông này và làm Sơ Tổ, kế đến là Nhị Tổ A Nan Đà, còn ta là Tổ sư Thiền tông đời thứ ba. Ta thấy Ngươi đã Giác ngộ “Yếu chỉ Thiền tông”, ta cũng muốn truyền Thiền tông lại cho Ngươi làm Tổ sư kế tiếp.

Nhưng quy định trong Huyền ký mà Như Lai dạy về Mạch nguồn Thiền tông này, người nào nhận Tổ vị phải trình cho vị Tổ trước về sự nhận được ý sâu mầu của pháp môn tu Thiền tông học này. Nếu Ngươi có khả năng, thì làm kệ trình ta xem, nếu đạt được yêu cầu như trong Huyền ký, ta sẽ truyền “Bí mật Thiền tông” cho Ngươi làm Tổ sư Thiền tông đời thứ Tư.

Không nói một lời nào, Ngài liền ứng khẩu làm bài kệ 56 câu nói về pháp môn tu Thiền tông như sau:

Thiền tông Phật dạy khi xưa
Là thiền Thanh tịnh không ưa Niết Bàn
Những thứ vật lý thế gian
Dụng công tìm kiếm là '' hàng '' bỏ đi.
 
Chỉ cần sống với Tánh thì
Mà phải chân Tánh, không chi luân hồi
Thiền tông Phật dạy chỉ '' Thôi ''
Luân hồi nhiều kiếp là thôi với mình.
 
Tu thiền không phải lặng thinh
Mà thấy cứ thấy mà mình không theo
Tu thiền đừng sợ hiểm nghèo
Thân là duyên hợp bám theo làm gì.
 
Nhờ thầy chỉ dạy con ghi
Luân hồi nhiều kiếp, con khi không màng
Những chuyện phiền não thế gian
Là của vật lý, không màng đến chi.
 
Thiền tông con nhận một khi
Luân hồi nhiều kiếp, ham chi cho phiền
Nay con, đã hết đảo điên
Tử sanh, sanh tử là riêng Dương trần.
 
Nay con biết được Dương trần
Là của vật lý, không cần xen vô
Nhờ Thầy chỉ dạy chữ '' Vô ''
Vô này là bỏ không vô não phiền.
 
Thiền tông đạt được rất thiêng
Những thứ vật lý, không xiềng được ta
Ngày xưa Đức Phật Thích Ca
Chỉ dạy '' Thôi, Dứt '' là xa luân hồi.
 
Phật ôi, nay con biết rồi
Luân hồi sanh tử, con thôi không tìm
Lòng con quyết chí sống riêng
Ở trong thanh tịnh, chỉ riêng một mình.
 
Dù cho ai nói huyền linh
Những thứ vật lý, là linh luân hồi
Thầy dạy con một chữ '' thôi ''
Luân hồi nhiều kiếp là rồi với con.
 
Thầy dạy, con có lòng son
Dù ai dụ dổ, lòng con không màng
Những chuyện vật lý thế gian
Không màng, không ngó buộc ràng được chi.
 
Thiền tông dứt bỏ tức thì
Những thứ Danh Lợi, màng chi mà tìm
Giác ngộ, giải thoát là yên
Luân hồi nhiều kiếp bỏ riêng bên bờ.
 
Thân con thanh tịnh hiện giờ
Không dính, không mắc là nhờ Thiền tông
Hoa sen con nhận trong lòng
Ở nơi Linh Thứu, chảy vòng về đây.
 
Trước mặt con là Vị Thầy
Là Tổ thứ Bốn truyền đây pháp thiền
Nhờ vậy, con hết đảo điên
Xin nhận Nguồn thiền của Phật Thích ca.
 
Con nhìn Đức Tổ như cha
Nhờ Thầy chỉ dạy, con xa luân hồi
Thầy ôi, con đã ngộ rồi
Pháp thiền Thanh tịnh cứu đời của con.
 

Tổ Thương Na Hòa Tu vừa nghe Ngài Ưu Ba Cúc Đa trình bài kệ 56 câu, Tổ biết Ngài đạt được “Bí mật Thiền tông” nên có lời dạy như sau:

- Theo Huyền ký của Như Lai, người đạt được “Bí mật Thiền tông”, phải được làm lễ truyền Thiền tông trước Tôn tượng của Đức Phật Thích Ca Văn. Ông nay đã đạt được “Bí mật Thiền tông” rồi, vậy, một tuần sau ta sẽ truyền “Bí mật Thiền tông” cho ông làm Tổ sư Thiền tông đời thứ Tư.

Đúng một tuần sau, Tổ Thương Na Hòa Tu truyền “Bí mật Thiền tông” cho Ngài Ưu Ba Cúc Đa trong hang núi Thạch Lam. Nghi lễ truyền Thiền tông giống như các vị trước truyền, chúng tôi không ghi vào. Vì truyền Thiền tông, mỗi vị có hoàn cảnh khác nhau, nên chúng tôi xin nêu nguyên văn bài kệ truyền Thiền tông của Tổ thứ Ba cho vị Tổ thứ Tư như sau:
 

Ngày xưa, sen nở Linh Sơn
Như Lai dạy thiền, quý hơn ngọc vàng
Khi ta nhận được bình an
Nay truyền Tổ vị rõ ràng cho ông.

Khi xưa Thầy cũng cầu mong
Dụng công quán, tưởng ở trong Luân hồi
Bao năm tìm mãi không thôi
Luân hồi nhiều kiếp không thôi với Thầy.

May sao Nhị Tổ truyền Thầy
Pháp thiền Thanh tịnh, dạy riêng cho Thầy
Cũng nhờ ơn đức của Thầy
Dạy thiền Thanh tịnh, Thầy đây ngộ thiền.

Hôm nay con đã đủ duyên
Chánh thức truyền thiền chứng nhận cho con
Con nên giữ lấy trong lòng
Giúp người duyên lớn dạy xong pháp này.

Con nên nghe dạy của Thầy
Tìm nhiều phương cách thiền đây lưu truyền
Hôm nay họ Ưu có duyên
Ta nay truyền thiền cấp giấy cho ông.

Đa kia nhận được không mong
Sống với Phật tánh của mình mà thôi
Ta nay kiểm nhận được rồi
Ông sống Phật tánh hết rồi tử sanh.

Ở trong rừng tốt núi xanh
Không cần xen lộn đua tranh với đời
Tất cả những vị ngộ rồi
Chính tâm thanh tịnh Thầy tôi lưu truyền.

Hôm nay ông có đại duyên
Nhận được Nguồn thiền của Phật Thích Ca
Theo như lời dạy Thầy ta
Hễ ai nhận được Thích Ca dạy thiền.

Vị đó là người đủ duyên
Phải được truyền thiền để làm lòng tin
Hôm nay, trước Đấng tối linh
Chánh thức truyền thiền cấp giấy cho ông.

Ông nên giữ lấy trong lòng
Vượt qua bể khổ để về nhà xưa.
Từ nay dù sớm hay trưa
Chỉ cần thanh tịnh, không ưa Niết bàn.

Ông nên cố gắng bình an
Nhìn thấy Bể tánh chính đây quê mình
Ngày xưa Đức Phật dạy “Dừng”
Vì ông không biết, không theo lời Ngài.

Vì vậy đi khắp trần ai!
Rơi vào Bể tánh, hôm nay mới “Dừng”
Tất cả chúng tôi rất mừng
Vì đã chứng nhận, ông nay ngộ thiền.

Thêm người hết đảo hết điên
Chánh thức truyền thiền chứng nhận cho ông
Ông nên giữ lấy trong lòng
Không được dạy thiền ở chỗ đám đông.

Người nào hiểu được Tánh Không
Là truyền thanh tịnh đừng mong thứ gì
Ở trong Huyền ký có ghi
Cấp giấy chứng nhận, không chi của người.

Được vậy Như Lai rất vui
Pháp thiền Thanh tịnh được xuôi theo dòng
Thiền tông chảy được đúng dòng
Là ông làm đúng Thiền tông của Thầy.